| Ιερά Μονή Παναγίας της Στάνας των Αγράφων |
Σε μικρή απόσταση από τα Βραγγιανά και ανάμεσα στα χωριά Επινιανά και Αγραφα, στο σπήλαιο ενός βράχου, είναι κτισμένο το καθολικό της μονής της Παναγίας της Στάνας των Αγράφων. Κρυμμένο μέσα στη σπηλιά με τα λίγα δέντρα να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της μικρής εκκλησίας, ξεχωρίζει μόνο ο τρούλος του ναού με τα στενόμακρα παράθυρα του. Η πρόσβαση είναι σχετικά δύσκολη και πραγματοποιείται από χωματόδρομο με στροφές, μήκους 3 χλμ περίπου. Η εκκλησία είναι σχήματος σταυρικού με τρούλο, με μικρό αλλά εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο. Οι εικόνες του τέμπλου όπως και αυτές του ναού είναι έργα ντόπιων αγιογράφων της Βυζαντινής Σχολής των Αγράφων (Θεοφάνους, Διονυσίου κ.ά.). Στη δυτική πλευρά σώζονται τοιχογραφίες, καθώς και στα άλλα μέρη του κυρίως ναού. Ορατές είναι και οι τοιχογραφίες του τρούλου με κυρίαρχη τη μορφή του Παντοκράτορα. Παρουσιάζουν όμως αρκετές φθορές οι οποίες μάλλον προήλθαν από την υγρασία (εξ αιτίας της υγρασίας του σπηλαίου) και από επισκευές νεωτέρων, οι οποίοι νόμιζαν ότι με αυτόν τον τρόπο ομορφαίνει ο ναός. Το μοναστήρι σήμερα ανήκει στην ενορία του Αγίου Γεωργίου των Επινιανών, από την οποία απέχει γύρω στα 12 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι των Επινιανών, αλλά και των άλλων χωριών των Αγράφων δείχνοντας τον σεβασμό τους προς τη μονή, την επισκέπτονται τακτικά και παρακολουθούν τις ιερές τελετές, που γίνονται εκεί από τους ιερείς των γύρω χωριών. Ο ναός είναι μάλλον κτίσμα του 15ου ή 16ου αι. κατά την περίοδο που η περιοχή είχε πυκνοκατοικηθεί, όταν εγκαταστάθηκαν οι Τούρκοι στη Θεσσαλία και στις άλλες πεδινές περιοχές. Σε αυτό το χρονικό διάστημα η Ευρυτανία και κυρίως η περιοχή των Αγράφων, κατοικούνταν από χιλιάδες κατοίκους οι οποίοι διέθεταν πλούσια κτηνοτροφία και ανεπτυγμένη βιοτεχνία. Γεγονός που αποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό εκκλησιών που υπήρχαν σε κάθε χωριό, από τα μοναστήρια και κυρίως τις περίφημες Σχολές των Αγράφων, που άκμασαν το 16ο και 17ο αι. με ονομαστούς Διδασκάλους. Η εκκλησία γιορτάζει στις 7 και τις 8 Σεπτεμβρίου. Παραδόσεις για το Μοναστήρι Η Ιερά Μονή Παναγίας της Στάνας των Αγράφων αναφέρεται σε πολλές παραδόσεις της περιοχής. Σε μία από αυτές λέγεται ότι στα μέσα του 12ου αι. βρέθηκε από κτηνοτρόφους της περιοχής κατά θαυματουργό τρόπο, στο εσωτερικό της σπηλιάς η εικόνα της Γέννησης της Θεοτόκου. Υστερα από αυτό οι κάτοικοι της περιοχής έκτισαν το πρώτο εκκλησάκι. Αλλού πάλι αναφέρεται ότι η κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, μετέφεραν από το χωριό Στάνο της Αμφιλοχίας, την εικόνα της Παναγίας για να την προφυλάξουν. Από εκεί μάλλον της δόθηκε και το προσωνύμιο "της Στάνας". Σε άλλη παράδοση λέγεται πως την ονομασία της την οφείλει στις πολλές στάνες των κτηνοτρόφων που υπήρχαν στην γύρω περιοχή. Λέγεται πάλι ότι παλαιότερα η μονή είχε σημαντικά αφιερώματα, τα οποία κατά την περίοδο 1942-50 τα έκρυψαν σε διάφορα σημεία της. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα στο να ανασυρθούν οι μεγάλες πέτρινες πλάκες του Καθολικού, για την ανεύρεση των κρυμμένων. |
| Πηγή: Νομαρχία Ευρυτανίας |
Δημήτρης Σοβατζής
