Τι σημαίνει η κίνηση της Τουρκίας στο Αιγαίο
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Μ. Ευρυβιάδης δίνει απαντήσεις για τις τουρκικές προκλήσεις - Η ατολμία που επιδεικνύει η χώρα μας και πώς μπορεί να πέσει στην παγίδα.Η κίνηση της Τουρκίας να ζητήσει την περιοχή του Αιγαίου από τη Σκύρο έως και τη Λήμνο για να μπορέσει να πραγματοποιήσει στρατιωτικές ασκήσεις για τους επόμενους δέκα μήνες, είναι μία στρατηγική με αρκετές και διαφορετικές προεκτάσεις, όπως αναφέρει μιλώντας στο newsbeast.gr, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, Μάριος Ευρυβιάδης.
Συνέντευξη στο Γιώργο Λαμπίρη
Στο επίκεντρο της τουρκικής πολιτικής βρίσκονται οι επερχόμενες εκλογές τον Ιούνιο του 2015. Σύμφωνα με τον καθηγητή, στο διάστημα που μεσολαβεί, η τουρκική πλευρά προσπαθεί και θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να κάνει επίδειξη ισχύος για να κερδίσει ψήφους.
Τα πρόσφατα γεγονότα με την στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία πριν από λίγες, όπου η γείτονας δεν διαθέτει κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά και η τωρινή πρωτοβουλία να ζητήσει το Αιγαίο για ασκήσεις, εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο πολιτικής στρατηγικής. Σημαντικό είναι το γεγονός άλλωστε ότι μετά από 31 χρόνια, ο ηγέτης των Κούρδων, Αμντουλάχ Οτσαλάν, έδειξε τη διάθεση να παύσει η διαμάχη με το τουρκικό κράτος, γεγονός το οποίο μπορεί να στραφεί εναντίον της παρούσας τουρκικής κυβέρνησης και ως αντιστάθμισμα φαίνεται να προβαίνει, όπως λέει ο κύριος Ευρυβιάδης, σε κινήσεις εντυπωσιασμού.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Μάριου Ευρυβιάδη:
- Τι σημαίνει η κίνηση της Τουρκίας;
Βλέπουμε να προστίθεται ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ των προκλήσεων από την πλευρά της Τουρκίας; Προς ποια κατεύθυνση θέλει να κινηθεί τη στιγμή που βλέπουμε ότι υπάρχουν ήδη αρκετά ανοιχτά μέτωπα ανοιχτά;
Η κίνηση της Τουρκίας μπορεί να ερμηνευθεί σε πολλά επίπεδα ανάλυσης. Μπορεί να ερμηνευθεί αρχικά ως μία προσπάθεια να ευνουχίσουν πολιτικά τον Τσίπρα, τον Καμμένο, κ.λπ.
Επίσης μπορεί να συνδέεται με έναν αγώνα εξουσίας, ο οποίος λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό της Τουρκίας σε επίπεδο γραφειοκρατίας.
Δεν αποκλείεται επίσης να σχετίζεται με τις επερχόμενες τουρκικές εκλογές τον Ιούνιο ή ακόμα και με τις συνομιλίες για το κουρδικό, οι οποίες ξεκινούν ή και με την πρόσφατη επιχείρηση της Τουρκίας στη Συρία.
(Στα τέλη Φεβρουαρίου, η Τουρκία διεξήγαγε μια τεράστια στρατιωτική επιχείρηση στο έδαφος της Συρίας για να απομακρύνει τα λείψανα του Σουλεϊμάν Σαχ από τον τάφο του καθώς και τους 40 τούρκους στρατιώτες που φρουρούν το μαυσωλείο, το οποίο βρίσκεται σε περιοχή που ελέγχεται από το Ισλαμικό Κράτος)
Φαίνεται πάντως ότι δεν έμειναν ευχαριστημένοι από τη συμπεριφορά του υπουργού Άμυνας, Πάνου Καμμένου και την επιλογή του να πετάξει πάνω από τα Ίμια, τιμώντας την επέτειο.
Η κίνησή τους είναι μία λογική συνέχεια της φινλανδοποίησης* της Ελλάδας από τους Τούρκους που βρίσκεται σε εξέλιξη από την εποχή που συνέβησαν τα γεγονότα των Ιμίων έως και σήμερα. Η Ελλάδα απο την πλευρά της δεν λαμβάνει καμία πρωτοβουλία σε επίπεδο ελληνοτουρκικών σχέσεων, περιορίζοντάς – λανθασμένα κατά τη γνώμη μου - τα ζητήματα που υπάρχουν σε διμερές επίπεδο. Στην πραγματικότητα όμως η αντιμετώπιση των ελληνοτουρκικών πρέπει να είναι σφαιρική.
Όταν η Τουρκία ακολουθεί μία συγκεκριμένη πολιτική μέσα στο ΝΑΤΟ και στη συνέχεια όταν βγει ένα ανακοινωθέν ανακοινώνει ότι ονομάζει τη Μακεδονία, Μακεδονία, ενώ όλοι οι άλλοι την αποκαλούν FYROM και η Ελλάδα το αποδέχεται, αντιλαμβάνεστε το σφάλμα στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής προς τη γείτονα.
Είναι επίσης ζήτημα όταν η Ελλάδα διαχωρίζει την πολιτική της Τουρκίας με την Κύπρο, όταν διαχωρίζει την πολιτική της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, λέγοντας πως είναι διαφορετικό ζήτημα οι διμερείς σχέσεις με την Τουρκία και διαφορετικό οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το πώς συμπεριφέρεται η Τουρκία, τόσο απέναντι στην Ελλάδα, όσο και απέναντι στην Κύπρο.
Η ελληνική κυβέρνηση νομίζει ότι εάν απομονώσει το ζήτημα σε διμερές επίπεδο, το πρόβλημα θεραπεύεται. Δεν είναι όμως η ενδεδειγμένη λύση αυτή και σε καμία περίπτωση δεν θεραπεύεται το πρόβλημα κατ’ αυτό τον τρόπο.
Μην ξεχνάτε ότι μόλις την Παρασκευή είχε υπάρξει επαφή του νέου γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών, Δ. Παρασκευόπουλου, με τον Τούρκο υφυπουργό εξωτερικών Φ. Σινιριογλου και είχε υπάρξει συμφωνία για επανέναρξη της διαδικασίας προώθησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών. Τώρα όμως βλέπουμε αυτό.
- Με βάση το διεθνές δίκαιο η Τουρκία έχει δικαίωμα να προχωρήσει σε αυτή την άσκηση και μάλιστα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;
Όχι. Δεν έχει δικαίωμα. Έχει δικαίωμα να πραγματοποιήσει ασκήσεις μόνο σε διεθνή ύδατα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως δεν έχει δικαίωμα να δεσμεύει για ένα ολόκληρο έτος τη συγκεκριμένη περιοχή. Πώς θα κινούνται όλα τα άλλα κράτη στην περιοχή, στην οποία εκείνη έχει δηλώσει ότι θέλει να δεσμεύσει για τη διεξαγωγή πολεμικών ασκήσεων;
- Αυτό σημαίνει ότι επηρεάζεται και η εμπορική δραστηριότητα στην περιοχή αυτή για ένα χρόνο;
Σημαίνει ότι κάθε φορά που πρέπει να περάσει ένα εμπορικό αεροπλάνο, θα πρέπει το εκάστοτε κράτος να ρωτάει την Τουρκία εάν θα ρίξει βολίδες εκείνη την ημέρα. Ωστόσο η Ελλάδα έχει αφήσει το ζήτημα παγωμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα και τώρα καλείται να το αντιμετωπίσει.
- Εκμεταλλεύεται η Τουρκία την ευμετάβλητη πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα;
Και βέβαια. Επιδιώκει να ευνουχίσει πολιτικά την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να ανταλλάσσει η Ελλάδα ΜΟΕ (τα ΜΟΕ περιλαμβάνονται στις «δαπάνες δημοσίων σχέσεων - δεξιώσεων - φιλοφρονήσεων» και η δαπάνη καταλογίζεται στο σχετικό κωδικό του προϋπολογισμού (ΚΑΕ 0845), όπου και οι δαπάνες δημοσίων σχέσεων) με τον Τούρκο πρέσβη και αμέσως μετά να αποφασίζει η Τουρκία να προχωρήσει στη συγκεκριμένη άσκηση.
(Θυμίζουμε ότι ο Τούρκος πρέσβης, Κερίμ Ουράς επισκέφθηκε τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, στον οποίο και παρέδωσε επιστολή του τούρκου ομολόγου του Μεβλούτ Τσαβούσογλου).
- Ποιο ρόλο έπαιξε η μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στο έδαφος της Συρίας, για να απομακρύνει τα λείψανα του Σουλεϊμάν Σαχ από τον τάφο του σε όλα αυτά που βλέπουμε τώρα να συμβαίνουν;
Οι Τούρκοι δεν έχουν κανένα δικαίωμα στην περιοχή, καθότι δεν έχουν κυριαρχία στη Συρία. Απλά τους ανήκε το οικόπεδο. Η συνθήκη του 1921 δεν αναφέρει σε κανένα σημείο της ότι έχουν κυριαρχία οι Τούρκοι στη συγκεκριμένη περιοχή. Όταν δημιούργησαν τον συγκεκριμένο τάφο το έκαναν με τη συναίνεση της Συρίας.
Το συγκεκριμένο γεγονός, οι Τούρκοι το υποδέχθηκαν διθυραμβικά, σε μία προσπάθεια να κάνουν επίδειξη δύναμης.
Είναι σημαντικό επίσης το ζήτημα των τουρκικών εκλογών, οι οποίες πλησιάζουν. Κι αυτό γιατί οι Τούρκοι πολιτικοί, όπως στη Συρία έτσι και στη δική μας περίπτωση, θέλουν να δείξουν ότι προασπίζονται με πυγμή τα εθνικά συμφέροντα της χώρας τους.
- Ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, συνομίλησε με τον Αλέξη Τσίπρα και συμφώνησαν να προχωρήσουν σε διαβήματα προς τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και τον ICAO, όπως επίσης και προς το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών. Κατά πόσο η Ελλάδα να ασκήσει βέτο, μπλοκάροντας την κίνηση της Τουρκίας;
Δεν μπορούμε να ασκήσουμε άμεσα βέτο για το συγκεκριμένο ζήτημα. Ωστόσο, μπορούμε να ασκήσουμε βέτο σε κάποιον άλλο τομέα μελλοντικά. Αν για παράδειγμα η Ελλάδα ασκήσει βέτο στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μην ξεχνάτε ότι μέχρι και σήμερα η Ελλάδα «αφήνει» την Κύπρο να ασκεί βέτο.
Μπορεί δηλαδή η Ελλάδα, διαφωνώντας με την πολιτική της Τουρκίας να σταθεί εμπόδιο τόσο στην ένταξή της στην Ε.Ε., όσο και σε θέματα που έχουν σχέση συμφωνίες στο ΝΑΤΟ. Η διπλωματία δεν ασκείται με αντεκδίκηση. Επομένως εάν η Ελλάδα δεν μπορεί τώρα να «χτυπήσει» την Τουρκία, θα μπορέσει να το κάνει σε επόμενη ευκαιρία και σε κάποιον άλλο τομέα.
Εάν ένα κράτος θέλει να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα, μπορεί να το κάνει είτε σε επίπεδο ΝΑΤΟ, είτε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε σε επίπεδο ICAO, είτε σε επίπεδο διμερών σχέσεων, είτε σε επίπεδο Μουλάδων στη Θράκη.
Το θέμα είναι εάν η Ελλάδα έχει τη βούληση να κινηθεί προς κάποια κατεύθυνση για να προασπίσει τα συμφέροντά της.
- Πώς επηρεάζει την πολιτική της Τουρκίας η πρόσφατη εξέλιξη στο κουρδικό ζήτημα, όταν ο έγκλειστος ηγέτης του PKK, Αμντουλάχ Οτσαλάν, πρότεινε τη διοργάνωση μιας διάσκεψης την Άνοιξη στην οποία θα συμμετέχουν το PKK και το κουρδικό κόμμα HDP με αντικείμενο την διακοπή του ένοπλου αγώνα κατά του τουρκικού κράτους που ξεκίνησε πριν από 31 χρόνια;
Επίσης, τη στιγμή που ανοίγει το κουρδικό ζήτημα, οι Τούρκοι πολιτικοί έχουν έτοιμη την απάντησή τους σε όσους σπεύσουν να τους χαρακτηρίσουν «προδότες», με αφορμή την αντιμετώπιση του κουρδικού. Σε αυτή την περίπτωση θα απαντήσουν ότι «Μόνο προδότες δεν μπορείτε να μας χαρακτηρίσετε με δεδομένες τις κινήσεις μας τόσο στη Συρία, όσο και στην Ελλάδα».
Για να κερδίσει όμως τις ψήφους των Τούρκων και να συγκεντρώσει τους βουλευτές που χρειάζεται η τουρκική κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές θα πρέπει να προβεί σε κάποιες κινήσεις. Αν δηλαδή θεωρήσει κανείς ότι ο Ερντογάν κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να κερδίσει τις εκλογές, τότε όλες αυτές οι κινήσεις έχουν μία λογική εξήγηση, θέλοντας να δείξει ότι διαθέτει πολιτική πυγμή.
- Είδαμε τον Αλέξη Τσίπρα να πηγαίνει στην Κύπρο την επομένη της εκλογής του. Σωστή ή λανθασμένη κίνηση κατά τη γνώμη σας;
Θεωρώ ότι βιάστηκε με αυτή την κίνηση. Έπρεπε να κρατήσει στάση αναμονής, περιμένοντας να έρθει να τον συγχαρεί η άλλη πλευρά. Η βιασύνη υποδηλώνει φόβο ή αδυναμία.
Ήταν λανθασμένη κίνηση. Τι είναι η Κύπρος, την οποία πρέπει υποχρεωτικά να επισκέπτεται ο εκάστοτε Έλληνας πρωθυπουργός, όταν εκλέγεται; Η προτεραιότητά του δεν ήταν σε καμία περίπτωση να επισκεφθεί την Κύπρο, αλλά να κοιτάξει να βελτιώσει τα πράγματα στην ελληνική οικονομία.
Με αυτό τον τρόπο είναι σαν να υποδηλώνει μεταξύ άλλων, ότι η Κύπρος δεν έχει υπόσταση και πρέπει να την επισκεφθεί η «μαμά» Ελλάδα και στη συνέχεια η «μαμά» Τουρκία.
- Η Ελλάδα δε δέσμευσε ποτέ από την πλευρά της κάποια περιοχή για να πραγματοποιήσει ασκήσεις – έξω από τα στενά, κάτι που έχει δικαίωμα-, αντιθέτως βλέπουμε την Τουρκία να το κάνει; Ένδειξη αδυναμίας, ατολμίας ή τι άλλο μπορεί να σημαίνει αυτό;
Είναι ζήτημα έλλειψης στοιχειώδους διαπραγματευτικής διαχείρισης ενός ζητήματος. Μην ξεχνάτε επίσης ότι το θέμα του Barbaros συνεχίζει να υφίσταται, και η Ελλάδα υποβαθμίζει το ζήτημα σε επίπεδο διμερών σχέσεων. Και σε αυτό το ζήτημα επιδεικνύει ατολμία η χώρα μας.
- Αυτή τη στιγμή τι μπορεί να κάνει η χώρα μας για να αντιδράσει;
Θα πρέπει να συμπεριφέρεται σαν να μην ισχύει αυτή η απόφαση της Τουρκίας. Διαφορετικά θα πρέπει να λαμβάνει άδεια από τους Τούρκους, όταν χρειάζεται να πετάξει ένα αεροπλάνο από την Αθήνα στη Ρόδο ή από την Αθήνα στη Λήμνο.
Σε περίπτωση που τραβήξουν και οι δύο πλευρές το σκοινί και η Τουρκία επιμείνει, θα δούμε αερομαχίες και αναχαιτίσεις. Δεν γίνεται η Ελλάδα να προσποιείται ότι δεν συμβαίνει τίποτα.
Η Τουρκία προσπαθεί να επιβάλλει τη βούλησή της, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει το ισχύον νομικό καθεστώς. Το ICAO (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας) αναφέρει ότι δεν μπορεί μία χώρα να δεσμεύει επί ένα χρόνο μία συγκεκριμένη περιοχή.
Το λογικό θα είναι να στέλνει η Ελλάδα αεροπορικές δυνάμεις στις περιοχές, όπου γίνονται οι τουρκικές ασκήσεις, παρεμποδίζοντας τη διαδικασία.
*Φινλανδοποίηση: Οι σχέσεις της Φινλανδίας με την ΕΣΣΔ
μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σημαίνει ότι ο αδύναμος προσαρμόζεται στις
απαιτήσεις του δυνατού και δεν τον ενοχλεί, αλλά διατηρεί κατευναστική
συμπεριφορά απέναντί του. Στη Φινλανδία για παράδειγμα απαγορεύονταν να
κυκλοφορήσουν βιβλία επικριτικά της ΕΣΣΔ. Η Φινλανδία επίσης κρατούσε στάση
αποχής σε οτιδήποτε ήταν κατά της ΕΣΣΔ στον ΟΗΕ.
