Του Marc Pierini
Στις ενασχολήσεις τους με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, οι μπερδεμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συχνά ταλαντευόταν μεταξύ του να αντιμετωπίσουν την εχθρότητα της Άγκυρας και να δείξουν ότι είναι ανοιχτοί στο διάλογο.
Είναι τώρα πέραν αμφιβολίας ότι η πορεία που επέλεξαν οι Τούρκοι ηγέτες, πηγαίνει ενάντια στα συμφέροντα και τις αξίες της ΕΕ, με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Το κράτος δίκαιου καταστρέφεται συστηματικά. Μια παράλογη οικονομική πολιτική αποδυνάμωνε έναν μεγάλο εταίρο-χώρα, και βάζει σε κίνδυνο τις επενδύσεις της Ευρώπης. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της έχουν επιδεινωθεί κατακόρυφα και οι εκκλήσεις της ΕΕ για διάλογο παραμένουν στον βρόντο.
Ο δρόμος για μια συνολική συμφωνία για την Κύπρο έχει κλείσει από τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έχει δηλώσει ότι ευνοεί μια λύση δύο κρατών για το νησί, το οποίο είναι διαιρεμένο από το 1974.
Οι αμυντικές επιλογές της Άγκυρας έχουν παίξει υπέρ της Ρωσίας, όχι του ΝΑΤΟ. Η εξωτερική πολιτική έχει στρατιωτικοποιηθεί και έγινε απρόβλεπτη. Η επέμβαση στη Σύρια έχει δημιουργήσει κινδύνους για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα και θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει χώρες στην υποσαχάρια Αφρική. Οι πρόσφυγες έχουν γίνει όπλο στα χέρια της Τουρκίας, όπως είδαμε τον Φεβρουάριο του 2020 στα χερσαία σύνορα με την Ελλάδα.
Επιπλέον, το μόνιμο αφήγημα εναντίον μιας υποτιθέμενες ισλαμοφοβικής Ευρώπης είναι απολύτως διφορούμενο και θεωρείται περισσότερο ως ένα πολιτικό μέσο παρά οτιδήποτε κοντά σε θρησκευτικές ανησυχίες. Για παράδειγμα, η Τουρκία εδώ και καιρό διεξήγε μια μαζική εκστρατεία εναντίον του Πεκίνου για την καταπίεση των Ουιγούρων, μιας μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Κίνα, για να την ακυρώσει εντελώς όταν άρχισαν να διακυβεύονται μερικά δισ. δολάρια κινεζικής βοήθειας.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ξυπνήσει. Πολλαπλές προσπάθειες για να προσεγγιστεί ο Τούρκος πρόεδρος έχουν αποτύχει -έχει απαντήσει σε όλα τα ανοίγματα με σιωπή ή με προκλήσεις, ιδιαίτερα στην πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης Οκτωβρίου.
Πολλοί στους πολιτικούς κύκλους της Ευρώπης θεωρούν τώρα ότι μια μόνιμη δυσμενής στάση είναι πιθανή εν όψει των προεδρικών και νομοθετικών εκλογών (εάν πραγματοποιηθούν) στην Τουρκία το 2023 και πιθανώς και μετά από αυτή την καθοριστική χρονιά. Μέρος της εχθρότητας προς την Ευρώπη μπορεί να εξηγηθεί από εγχώρια πολιτικά και οικονομικά εμπόδια και από την κυβερνώσα συμμαχία μεταξύ του κόμματος Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη και του Εθνικιστικού Κινήματος.
Αλλά άλλο ένα ισχυρό κίνητρο είναι η προθυμία της Τουρκίας να αποστασιοποιηθεί από τη Δύση όταν τα εθνικά της συμφέροντα διακυβεύονται.
Αυτό έχει προσφάτως καταλήξει σε πολλαπλές σοβαρές αντιφάσεις: ανάπτυξη και δοκιμή των S-400, αμφισβήτηση των θαλάσσιων συνόρων με την Ελλάδα, παρεμπόδιση της πολιτικής του ΝΑΤΟ για προστασία της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, παρεμπόδιση της ΝΑΤΟϊκής Επιχείρισης Θαλάσσιος Φύλακας, η οποία ενισχύει το εμπάργκο όπλων εναντίον όλων των εμπόλεμων μερών στη Λιβύη.
Στην πράξη και παρά τις φωνές της Τουρκίας για το αντίθετο- αυτό σημαίνει επιλεκτική δέσμευση προς τη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Ενάντια στη διαρθρωτική τάση προς τον διάλογο, το ΕΥρωπαϊκό Συμβούλιο δεν μπορεί να επιδείξει αναβλητικότητα και καλοσύνη προς την Άγκυρα πλέον. Απαιτείται μια διεξοδική αποσαφήνιση της πολιτικής της ΕΕ με τηνν Τουρκία σε αρκετά μέτωπα -στρατιωτικό, εξωτερικής πολιτικής, οικονομίας, προσφυγικό, κράτους δικαίου- με βάση την αξιολόγηση των απειλών προς τα συμφέροντα και τις αξίες της ΕΕ.
Η χάραξη μιας πορείας δράσης δεν είναι εύκολο πράγμα, όχι μόνο επειδή υπάρχουν διαφορετικές προτιμήσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων αλλά κυρίως λόγω της επιλογής της Άγκυρας να τροφοδοτεί μονίμως ένταση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ θα συνεχίσουν να επιδιώκουν ή να υποστηρίζουν μια καλοπροαίρετη προσέγγιση προς την Τουρκία, είτε είναι για λόγους αρχής, απλού οικονομικού συμφέροντος ή αυταρχικής συγγένειας.
Άλλοι θα προτιμήσουν μια πιο ισχυρή προσέγγιση. Η Άγκυρα έχει μέχρι στιγμής κάνει ότι μπορεί για να διαιρέσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και χρησιμοποίησε έναν ακραία επιθετικό τόνο απέναντι στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Ολλανδία.
Παρά τις δυσκολίες, ένα μενού δράσης της ΕΕ θα πρέπει να στοχεύει στην κάλυψη τουλάχιστον των επτά παρακάτω τομέων:
Θαλάσσια όρια στην Αν. Μεσόγειο: Να γίνει σπόνσορας των απευθείας συνομιλιών Άγκυρας-Αθήνας εκδίδοντας μια ακριβή πρόσκληση για μια αρχική συνάντηση.
Οικονομία: Υποβολή πρόσκλησης για διαβουλεύσεις αναφορικά με την οικονομική πολιτική και υποστήριξη της αντιστροφής της επιτοκιακής πολιτικής, συμμετοχή σε επίσημες διαβουλεύσεις αναφορικά με την εμπορική πολιτική της Άγκυρας για να συζητηθεί μεταξύ άλλων, η παράνομη έκκληση για μποϋκοτάζ στα γαλλικά αγαθά, ευθυγράμμιση με τους εξωτερικούς δασμούς της ΕΕ και πιστοποίηση καταγωγής, να ξεκινήσει διάλογο με τον επιχειρηματικό κλάδο της ΕΕ για τους κινδύνους των τρεχουσών οικονομικών πολιτικών στην Τουρκία.
Πρόσφυγες: να υποβάλλει μια σαφή, πολυετή προσφορά για να υποστηρίξει τους Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία.
Εξωτερική πολιτική: Επέκταση συνολικής στήριξης στις διαδικασίες ειρήνευσης του ΟΗΕ στη Λιβύη και συνεργασία με τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον για να σταματήσει ο πόλεμος Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Στρατός: Δεδομένης της παρεμπόδισης του ΝΑΤΟ Και της χρήσης τουρκικών στρατιωτικών assets εναντίον συμφερόντων της ΕΕ, να επανεξεταστούν οι εξαγωγές βιομηηχανικών αγαθών διπλής χρήσης καθώς και μηχανικά και ερευνητικά projects.
Κράτος δικαίου: Πιο ενεργή καταγγελία της συστηματικής διάλυσης του κράτους δικαίου στην Τουρκία και επισήμανση των αρνητικών επιπτώσεων στις ευρωπαϊκές επενδύσεις, έκδοση κυρώσεων εναντίον μεμονωμένων που συμβάλλουν ενεργά στη διάβρωση του κράτους δικαίου, ενίσχυση της ευρωπαϊκής στήριξης για δημοκρατία και projects ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μέθοδοι: Καταδίκη των προσβολών και έκδοση κυρώσεων εναντίον ατόμων που εμπλέκονται πιο ενεργά σε ρητορική μίσους, έναρξη εκστρατείας κατά της παραπληροφόρησης, αντιμετώπιση της ρητορικής ισλαμοφοβίας. Η Τουρκία είναι ελεύθερη να σχεδιάσει μια εντελώς νέα πορεία για την ίδια, αλλά οι ηγέτες της ΕΕ έχουν καθήκον να υπερασπιστούν τις αξίες και τα συμφέροντα τους.
Κάνοντας τα στραβά μάτια ή υποτιμώντας αυτά που κάνει η τουρκική ηγεσία στη χώρα της και οι πολιτικές της προς την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, δημιουργεί ένα στρατηγικό ρίσκο για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Η επιείκεια δεν είναι πλέον επιλογή.
Capital
