Η Παναγία η Βουναρκώτισσα στο χωριό Κολόσσι της επαρχίας Λεμεσού
Το Εξωκλήσι - σπηλιά, της Παναγίας της Βουναρκώτισσας βρίσκεται στα βόρεια της κοινότητας Κολόσσι και σε απόσταση 2 μόλις χιλιομέτρων. Πήρε το όνομα Βουναρκώτισσα για το ότι βρίσκεται μέσα σε βράχο.
Είναι ένα μεγάλο σπήλαιο όπου στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Χριστιανοί κάτοικοι του χωριού λόγω των διωγμών από τους Τούρκους κατακτητές, πήγαιναν κρυφά στο σπήλαιο αυτό για να τελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Το σπήλαιο της Παναγίας της Βουναρκώτισσας το επισκεύθηκε η γερμανίδα Magda Ohnefalsch-Richter, η οποία έζησε στη Κύπρο την περίοδο 1894-1912, και στο βιβλίο της «Ελληνικά Ήθη και Έθιμα στην Κύπρο» μας αναφέρει τα ακόλουθα:
«Ένας άλλος πρωτόγονος και θαυματουργός τόπος λατρείας αφιερωμένος στην Παναγία, βρίσκεται σε μια σπηλιά, κοντά στο χωριό Κολόσσι, στα νότια του νησιού, μεταξύ της Λεμεσού και της Επισκοπής. Κοντά στη θάλασσα και πάνω από τους βράχους η φύση έχει δημιουργήσει μια μεγάλη σπηλιά. Εδώ όμως λείπει η πηγή, το αγίασμα. Οι προσκυνητές που έρχονταν εδώ για τις γιορτές, γέμιζαν τα αγγεία τους, τις κολοκύθες, τις γαβάθες, τις στάμνες με αγίασμα από την κοντινή εκκλησία του Κολοσσιού. Όταν έφταναν στη σπηλιά, όπου οι παπάδες έκαναν λιτανεία, έπαιρναν από το έδαφος της σπηλιάς χώμα, τα ανακάτευαν με αγίασμα και έφτιαχναν λάσπη, με την οποίαν άλειφαν τα άρρωστα μέρη του σώματος τους που στη συνέχεια τα έδεναν με ένα πανί. Αυτή την υγρή χωμάτινη κομπρέσα την χρησιμοποιούσαν ειδικά για την αρρώστια των ματιών. Οι προσκυνητές φιλούσαν την εικόνα της Παναγίας, που έφερναν για το σκοπό αυτό οι ιερείς, άναβαν τα λεπτά κεράκια και έκαναν την προσφορά τους σε χρήματα και σε κεριά και οι ιερείς που τελούσαν την Θεία Λειτουργία, τους κάπνιζαν και τους ράντιζαν με αγιασμό. Όταν τελείωναν όλη αυτή τη διαδικασία που περιγράψαμε και αφού τοποθετούσαν κάτω, σε μια συγκεκριμένη θέση, τα αδειανά πια δοχεία, μέσα στα οποία είχαν κουβαλήσει το νερό, ως αφιέρωμα, τότε μόνο οι άρρωστοι και αυτοί που τους μετέφεραν εγκατέλειπαν τη σπηλιά.
Βλέπει κανείς, λοιπόν σ' αυτή την ιερή αποθήκη στοιβαγμένα το ένα δίπλα στο άλλο πολύχρωμα ντόπια και ξένα δοχεία. Κοντά στις κολοκύθες, αγγλικές μπουκάλες από ουίσκι και γερμανικές μπύρες, κοντά στα πήλινα κυπριακά αγγεία, γερμανικά πέτρινα αγγεία, βιομηχανικά γυάλινα δοχεία, αγγλικές κονσέρβες κ.λ.π.
Οι αρχαίοι Κύπριοι τιμούσαν μια ειδική Αφροδίτη των σπηλαίων, που την ονόμαζαν «Μορφώ - Ζερυνθία» και στις ανασκαφές αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιούσαν τα δοχεία, τις λάμπες, τα καπνιστήρια για το λιβάνι και γενικά δοχεία όλων των ειδών, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της χριστιανικής Παναγίας κοντά στο Κολόσσι και άφηναν ως αναθήματα στο πάτωμα του ιερού της θεάς όλων των ειδών τα αντικείμενα».
