Μεγάλη Τρίτη, 10 Απριλίου 2012
Το Τροπάριο της Κασσιανής.Α. Γενικά. Β. Ή γλώσσα
Α. Γενικά
Το Τροπάριο της Κασσιανής, το διαμάντι αυτό της ορθοδόξου υμνογραφίας, ψάλλετε κάθε Μεγάλη Τρίτη το βράδυ στο τέλος της ακολουθίας του όρθρου της Μ. Τετάρτης. Είναι Ιδιόμελο Δοξαστικό των Άποστίχων. Το έγραψε ή υμνογράφος Κασσιανή ή Κασσία, ή οποία έζησε και έδρασε κατά το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνος. Ώς γνωστόν, ό αυτοκράτορας Θεόφιλος προσφέροντας της το μήλο της προτιμήσεως του της είπε "εκ γυναικός έρρύη (προήλθαν) τα φαύλα" και εκείνη απάντησε "και εκ γυναικός έρρύη τα κρείττω (τα καλύτερα)". Ή σοφή αυτή απάντηση της στέρησε μεν το θρόνο, αλλά της χάρισε τη δυνατότητα να ασκηθεί στην αρετή και στην υμνογραφία. Έγραψε πολυάριθμους ύμνους και ποιήματα.
Το συγκεκριμένο τροπάριο δεν αναφέρεται στη δική της αμαρτωλότητα, αφού ή Κασσιανή ήταν ενάρετη, αλλά στην αμαρτωλή εκείνη γυναίκα, ή οποία, σύμφωνα με το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (κεφ. Ζ. 37-47), μόλις έμαθε ότι ό Σωτήρας μας ήταν στο σπίτι τού Σίμωνος του Φαρισαίου, εισήλθε στην οικία –και μάλιστα κατά την ώρα του φαγητού- και κρατώντας άλάβαστρον μύρου έβρεχε τα πόδια του Ιησού με τα δάκρυα της, τα σκούπιζε με τα μαλλιά της και τα άλειφε με το μύρο, για να δήλωση τη βαθιά της μετάνοια και την πολλή της αγάπη. Ακριβώς αύτη τη σκηνή περιγράφει με αριστουργηματικό τρόπο ή Κασσιανή, εξαίρει τα βαθιά αισθήματα και την ευγνωμοσύνη της ψυχής που μετανοεί, υμνεί την άβυσσο της αγάπης του Χριστού και αιτείται το αμέτρητο έλεός Του. Απ' αυτά τα συναισθήματα είθε να κατεχώμεθα και εμείς κάθε φορά πού ψάλλομε το πλούσιο σε νοήματα και υπέροχο σε ποιητική χάρη τροπάριο της μεγάλης Υμνογράφου της Εκκλησίας μας με την λεπτή αλλά αδάμαστη ψυχή.
Β. Ή γλώσσα
Η γλώσσα τού τροπαρίου είναι ή κοινή ελληνική, την οποία μπορούμε να την κατανοούμε, εάν προσέξουμε μερικές διαφορές, π.χ.:
- Εκεί πού εμείς λέμε "στον άνθρωπο, στην γυναίκα, στο παιδί", στην κοινή χρησιμοποιούσαν τη δοτική "τω άνθρώπω, τη γυναικί, τω παιδίω" για τον ενικό, και στον πληθυντικό "τοις άνθρώποις, ταίς γυναιξί, τοις παιδίοις". Στη δοτική είναι και το "τοις βοστρύχοις" (με τις πλεξούδες, με τα μαλλιά) και το "μοι, σοι" (σε μένα, σε σένα).
- Έξαλλου, όταν εμείς λέμε στον μέλλοντα "θα καταφιλήσω", στην κοινή έλεγαν απλώς "καταφιλήσω" και όταν λέμε στον παρακείμενο "έχω λύσει" ή "είχα λύσει" στην κοινή έλεγαν "λέλυκα". "έλελύκειν" και στην μέση φωνή "λέλυμαι", "έλελύμην".
- Επίσης, πρέπει να θυμώμαστε τις μετοχές "γράφων", "γράψας", "γεγραφώς" στην ενεργητική και "γραφόμενος", "γραψάμενος", "γεγραμμένος" στην μέση φωνή. Μετοχή είναι ή λέξη "αίσθομένη" (μόλις αισθάνθηκε).
- Υπάρχουν, βεβαίως, και τα απαρέμφατα και τα ανώμαλα ρήματα, πού χρειάζεται σιγά σιγά να τα μαθαίνουμε, για να συνηθίζουμε τη γλώσσα των Πατέρων μας.
Καλό θα είναι τα ωραία αυτά τροπάρια της Εκκλησίας μας να τα μαθαίνουμε σχεδόν απέξω, ώστε να τα κατανοούμε καλύτερα και να γευόμαστε τούς γλυκείς καρπούς της Ορθοδοξίας μας.
ΒΙΒΛΙΟΓ. ΕΠΑΛΞΕΙΣ ΒΑΣ. ΤΣΟΥΠΡΑΣ
