Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, ένας φυσικός και περιβαλλοντικός πόρος που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νερού που είναι στις 22 Μαρτίου, το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ), φέρνει στο προσκήνιο ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, με το οποίο έχει ήδη αρχίσει να είναι αντιμέτωπη η ανθρωπότητα, και αυτό είναι η αδυναμία πρόσβασης μεγάλου μέρους του πληθυσμού της σε καθαρό νερό.
Το νερό στην Ελλάδα
Σύμφωνα με το ΠΑΚΟΕ η Ελλάδα είναι 2η χώρα παγκοσμίως στην κατανάλωση πόσιμου νερού πίσω μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και 2η στο σύνολο των μεσογειακών χωρών πίσω από την Πορτογαλία, με 5.886 κμ ανά κάτοικο διαθεσίμων υδάτων, ενώ η συνολική κατανάλωση δεν ξεπερνά το 12,5% των εσωτερικών υδάτων. Το 86% του νερού που καταναλώνεται σήμερα στην Ελλάδα αφορά την άδρευση, το 11% την ύδρευση, και το 3% καλύπτει ανάγκες της βιομηχανίας. Το 60% του νερού που αντλείται στην Ελλάδα από λίμνες, και ποτάμια χάνεται λόγω απωλειών από το δίκτυο μεταφοράς του.
Η κατάσταση των ποταμιών της χώρας είναι σε ποσοστό 64% από μέτρια ως κακή. Στο 18% της επικράτειας έχει χωριστεί σε ζώνες νιτρορύπανσης (Κάμπος Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Θεσσαλικός Κάμπος, Κωπαΐδα, λεκάνη Στρυμόνα, Έβρος) και ήδη επιβάλλονται πρόστιμα για αυτήν. Πέρα όμως από τα επικίνδυνα συστατικά που φτάνουν στον υδροφόρο ορίζοντα εξαιτίας βιομηχανικών και αγροτικών χρήσεων, στην Ελλάδα υπάρχει εντονότατο πρόβλημα με το, σε μεγάλο βαθμό, κατεστραμμένο και πεπαλαιωμένο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ. Οι σωλήνες (περίπου το 50%) είναι κατασκευασμένες από αμίαντο, ενός υλικού απαγορευμένου πια και κατηγορούμενο για καρκινογενέσεις. Το δίκτυο αυτό φτάνει τα 7000 χλμ και χρήζει άμεσης αντικατάστασης. Πέρα από τη χημική ρύπανση υπάρχει και η μικροβιακή μόλυνση. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, οι μικροβιακές αναλύσεις είναι περίπου 10.000 το χρόνο, που είναι πολύ λίγες για το συνολικά διανεμόμενο νερό (360 εκατ. κυβικά μέτρα).
Το νερό στον πλανήτη
Ένας στους 9 κατοίκους του πλανήτη, περίπου 2,6 δισ. άνθρωποι, δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Το 80% των ασθενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες συνδέονται με το βρόμικο νερό και τις συνθήκες υγιεινής. Ενώ το 1/3 της ανθρωπότητας είναι μόνιμα άρρωστο, εξαιτίας του ακάθαρτου νερού, και 10 εκατ. άνθρωποι πεθαίνουν τον χρόνο από το νερό που πίνουν.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 1,6 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως, κάθε έτος, μπορεί να αποδοθούν στην κατανάλωση κακής ποιότητας νερού.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, κάθε 20 δευτερόλεπτα ένα παιδί χάνει τη ζωή του εξαιτίας της ρύπανσης-μόλυνσης του νερού.
Για το 90% των περιστατικών διάρροιας παγκοσμίως ευθύνεται η κακή ποιότητα του νερού. Σε παγκόσμια κλίμακα, η διάρροια μια από τις πιο συνήθεις αιτίες θανάτου. Περίπου το 80% των θανάτων από διάρροια οφείλεται στην έλλειψη κατάλληλων εγκαταστάσεων καθαρισμού και εξυγίανσης του πόσιμου νερού. Το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, μπορεί από μόνο του να μειώσει την εμφάνιση περιστατικών διάρροιας κατά 51%.
Κάθε δεδομένη χρονική στιγμή, το ήμισυ περίπου των νοσοκομειακών κλινών παγκοσμίως, απασχολεί περιστατικά ασθενών που υποφέρουν από ασθένειες σχετικές με την κακή ποιότητα του νερού.
Επαρκής κατανάλωση νερού
Οι ετήσιες επενδύσεις φτάνουν στα 10–15 δισ. δολάρια σε μονάδες αφαλάτωσης ή φιλτραρίσματος του νερού επαρκούν να προσφέρουν νερό σε όλη την ανθρωπότητα. Η συνολική ποσότητα νερού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών είναι μικρότερη από 200.000 km3, ποσοστό χαμηλότερο του 1% των συνολικών αποθεμάτων.
Όπως αναφέρει το ΠΑΚΟΕ, η κατανάλωση νερού αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% το 2025 στις αναπτυσσόμενες χώρες και κατά 22% στις αναπτυγμένες χώρες. Στο 70% των ευρωπαϊκών πόλεων με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων, τα υπόγεια ύδατα καταναλώνονται και μολύνονται με ρυθμούς ταχύτερους από ότι αναπληρώνονται. Το 2025 εκτιμάται ότι τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού θα υποφέρει από έλλειψη νερού ικανού για ασφαλή κατανάλωση.
Καθημερινά, 2.500.000.000 τόνοι ανθρωπίνων και βιομηχανικών αποβλήτων, διατίθενται σε υδατικούς φορείς. Οι μισοί υγροβιότοποι του πλανήτη έχουν εξαφανισθεί από το 1900. Μεταξύ 1991 και 2010 περισσότεροι από 870.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από φυσικές καταστροφές, εκ των οποίων το 90% συνδεόταν με το νερό.
Σύμφωνα με έρευνα των Ηνωμένων Εθνών, απαιτούνται 20-50lt καθαρού νερού ημερησίως για την κάλυψη των βασικών αναγκών (πόσιμο, μαγείρεμα, καθάρισμα) κάθε ανθρώπου. Περισσότεροι από 894 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως (ποσοστό πάνω από 16%) δεν έχει πρόσβαση στην προαναφερόμενη ποσότητα καθαρού νερού. Σε αυτά προστίθενται και 200 εκατ. της Κίνας που πρόσφατα δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα.
Στο 20% περίπου της συνολικής καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως εφαρμόζονται τεχνητοί τρόποι άρδευσης. Το εναπομείναν 80% εκμεταλλεύεται το νερό της βροχής. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η ποσότητα του χιονιού των Ιμαλάιων, το οποίο παρέχει τεράστιες ποσότητες νερού γεωργικής χρήσης στην Ασία, εκτιμάται ότι θα ελαττωθεί κατά 30% το 2030. Η ημερήσια απαίτηση σε πόσιμο νερό είναι 2-4 λίτρα ανά άτομο. Η παραγωγή, όμως, της απαιτούμενης ημερήσιας ποσότητας τροφής χρειάζεται την κατανάλωση 2.000 έως 5.000 λίτρων νερού. Η οδηγία 2000/60 δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές για την εμπορευματοποίηση του νερού, απελευθερώνοντας το από την κρατική προστασία των περιβαλλοντικών υπηρεσιών μεταξύ αυτών η άρδευση και η αποχέτευση. Μόνο το 2012 ο τζίρος στην παγκόσμια αγορά των υδάτινων πόρων ξεπερνούσε τα 120 δισ. δολάρια ενώ, το 2015 ξεπέρασε το 1,5 τρισ. όπου το 92% το εκπροσωπούν 10 μονοπωλιακοί όμιλοι.
