Ιωσήφ Κωνσταντινίδης: Παρασκευαστής του Αγίου Μύρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
- Ο μυρεψός του Οικουμενικού Πατριαρχείου Ιωσήφ Κωνσταντινίδης μιλά στο pontos-news.gr
Τον συναντήσαμε στο χώρο του φαρμακείου του, ανάμεσα στα αμέτρητα φιαλίδια που χρησιμοποιεί για την παρασκευή φαρμακευτικών συνταγών, αλοιφών και καλλυντικών σκευασμάτων σε ειδικά διαμορφωμένο εργαστήριο. Ο Ιωσήφ Κωνσταντινίδης είναι ένας από τους πέντε εκλεκτούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αφού είναι υπεύθυνος για την παρασκευή του Αγίου Μύρου, κάθε 10 χρόνια τέτοιες μέρες, στο Φανάρι. Η τελευταία φορά ήταν το 2012. Πρόκειται για πολύτιμη αποστολή που προκαλεί δέος και έντονο το αίσθημα της ευθύνης, γεμίζοντας συγχρόνως την ψυχή γαλήνη και ευδαιμονία. Επιστήμονας με έντονα αναπτυγμένο το θρησκευτικό συναίσθημα, μας μίλησε για το Άγιο Μύρο και τη διαδικασία της έψησής του, αλλά και για τα παιδικά του χρόνια στο βοσπορίτικο χωριό Χρυσοκέραμο. Εκεί όπου κάθε φορά που ο ήλιος δύει και οι ακτίνες του αγγίζουν τα χρυσά κεραμίδια του ναού του Αγίου Γεωργίου, όλη η περιοχή χρυσίζει...
Από πού είναι η καταγωγή σας;
Γεννήθηκα στην Κωνσταντινούπολη και σπούδασα στην Αστική Σχολή του χωριού μου, του Χρυσοκέραμου – ένα χωριό στην ανατολική όχθη του Βοσπόρου που χρονολογείται από την εποχή του Ιουστινιανού. Πήρε την ονομασία του από το ναό του Αγίου Γεωργίου που είχε χρυσά κεραμίδια, και όταν έδυε ο ήλιος οι ακτίνες του χρύσιζαν όλη την περιοχή.
Γεννήθηκα στην Κωνσταντινούπολη και σπούδασα στην Αστική Σχολή του χωριού μου, του Χρυσοκέραμου – ένα χωριό στην ανατολική όχθη του Βοσπόρου που χρονολογείται από την εποχή του Ιουστινιανού. Πήρε την ονομασία του από το ναό του Αγίου Γεωργίου που είχε χρυσά κεραμίδια, και όταν έδυε ο ήλιος οι ακτίνες του χρύσιζαν όλη την περιοχή.
Εκεί υπήρχε η περίφημη Μονή των Μετανοούντων Γυναικών από το 430 περίπου μ.Χ., η οποία έχει μια ιδιαιτερότητα. Ήταν η εποχή που η Αυτοκράτειρα Θεοδώρα μάζεψε όλες τις εκδιδόμενες γυναίκες της Κωνσταντινούπολης και έφτιαξε ένα μοναστήρι στο οποίο τις έβαλε μέσα, για να μετανοήσουν και να βγουν μετά στην κοινωνία ως ενάρετες και καθαρές πλέον στην ψυχή και στο σώμα. Ήταν μια περίπτωση κοινωνικής πολιτικής, την οποία ασκούσε το Βυζάντιο από εκείνα τα χρόνια.
Παραδοσιακή γειτονιά στο Χρυσοκέραμο
Κατόπιν, συνέχισα τα γυμνασιακά μου χρόνια στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, στο Φανάρι, και τα λυκειακά μου χρόνια τα πέρασα στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, εσώκλειστος επί τέσσερα έτη, βιώνοντας μια θαυμάσια εμπειρία όπου κατάλαβα ότι εκεί είναι που πλάθεις χαρακτήρα, εκεί γίνεσαι άνθρωπος, εκεί μαθαίνεις να προσφέρεις στην κοινωνία, εκεί νιώθεις τη ζωή μέχρι την τελευταία της ικμάδα και αισθάνεσαι ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις την κάθε δυσκολία και να την ξεπεράσεις. Βασικά ζεις μόνος μέσα σε πολλούς, κι αυτό έχει από μόνο του μια ιδιαιτερότητα.
Τι σημαίνει για εσάς το ότι είστε ένας από τους πέντε ανθρώπους στους οποίους έχει εμπιστευτεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την παρασκευή του Αγίου Μύρου;
Είμαστε πέντε μυρεψοί, οι οποίοι επιλέγονται με απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και ο Πατριάρχης με ειδική επιστολή μας καλεί να παρασκευάσουμε το Άγιο Μύρο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο περίπου ανά δεκαετία. Είναι πιστεύω μια διαφορετική όψη του επιστήμονα φαρμακοποιού το να είναι υπεύθυνος για την παρασκευή του Αγίου Μύρου. Είναι κάτι το ξεχωριστό και κάτι που δεν τυχαίνει στον καθένα.
Είμαστε πέντε μυρεψοί, οι οποίοι επιλέγονται με απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και ο Πατριάρχης με ειδική επιστολή μας καλεί να παρασκευάσουμε το Άγιο Μύρο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο περίπου ανά δεκαετία. Είναι πιστεύω μια διαφορετική όψη του επιστήμονα φαρμακοποιού το να είναι υπεύθυνος για την παρασκευή του Αγίου Μύρου. Είναι κάτι το ξεχωριστό και κάτι που δεν τυχαίνει στον καθένα.
Φανταστείτε ότι υπάρχουν φαρμακοποιοί από όλον τον κόσμο, από την Άπω Ανατολή, την Κίνα, τη Σιγκαπούρη, όπου υπάρχουν ορθόδοξες εκκλησίες, μέχρι τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια Ορθοδοξία των 700.000 περίπου πιστών, και είναι κατ’ επιλογή πέντε αυτοί που αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας κάτι τόσο σημαντικό.
Από τη στιγμή που αρχίζεις μέχρι και τότε που τελειώνεις τη διαδικασία της παρασκευής του Αγίου Μύρου, αισθάνεσαι πολύ διαφορετικά.
Αισθάνεσαι ότι αυτό που κάνεις θα βαπτίσει και θα μυρώσει εκατομμύρια νεογέννητα, κι εκεί είναι που κατανοείς πραγματικά πόσο σημαντική είναι η αποστολή που πρέπει να διεκπεραιώσεις.
Πώς προέκυψε αυτή η ανάθεση και πόσα χρόνια φέρνετε σε πέρας τη σημαντική αυτή αποστολή;
Δεν είναι κάτι που μπορώ να το αποδώσω σε κάποιους παράγοντες συγκεκριμένους. Ίσως επειδή έχω καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, επειδή έχω φοιτήσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, επειδή γνωριζόμαστε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη από τα μαθητικά μου χρόνια, επειδή έχω συγγράψει κάποιο βιβλίο για την Κωνσταντινούπολη και το χωριό μου...
Δεν είναι κάτι που μπορώ να το αποδώσω σε κάποιους παράγοντες συγκεκριμένους. Ίσως επειδή έχω καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, επειδή έχω φοιτήσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, επειδή γνωριζόμαστε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη από τα μαθητικά μου χρόνια, επειδή έχω συγγράψει κάποιο βιβλίο για την Κωνσταντινούπολη και το χωριό μου...
Ο μυρεψός του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναπολεί τα μαθητικά του χρόνια στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης
Πολλά μπορεί να είναι τα πιθανά σενάρια, όμως πέρα από όλο αυτό, αισθάνομαι ότι είμαι ένας πάρα πολύ τυχερός φαρμακοποιός και χρωστάω πάρα πολλά στον Οικουμενικό μας Πατριάρχη. Με το που ανέλαβε τα καθήκοντά του το 1991 και έκανε την πρώτη έψηση του Αγίου Μύρου το 1992, από τότε είμαι συνέχεια μαζί του και στις τρεις εψήσεις, και ας ελπίσουμε ότι θα αξιωθούμε να κάνουμε και άλλη μία μαζί.
Άγιο Μύρο ή αλλιώς «χρίσμα επουράνιον» και «χρίσμα ευχαριστίας». Ποια είναι τα συστατικά του και ποια η διαδικασία με την οποία παρασκευάζεται;
Έχει πάρα πολλές ονομασίες: «Έλαιον», «Άγιον Έλαιον», «Μύρον», «Άγιον Μύρον», «Μυρεψικόν Μύρον», «Έλαιον Ευχαριστίας» και διάφορες άλλες που βγαίνουν κατά καιρούς. Αυτή όμως που ισχύει περισσότερο τώρα και υπάρχει εδώ και δύο αιώνες είναι το «Άγιον Μύρον». Μοιράζεται από το Πατριαρχείο, όπου παρασκευάζεται, σε όλο τον κόσμο, σε όλα τα μέρη όπου υπάρχει Ορθόδοξη Εκκλησία.
Έχει πάρα πολλές ονομασίες: «Έλαιον», «Άγιον Έλαιον», «Μύρον», «Άγιον Μύρον», «Μυρεψικόν Μύρον», «Έλαιον Ευχαριστίας» και διάφορες άλλες που βγαίνουν κατά καιρούς. Αυτή όμως που ισχύει περισσότερο τώρα και υπάρχει εδώ και δύο αιώνες είναι το «Άγιον Μύρον». Μοιράζεται από το Πατριαρχείο, όπου παρασκευάζεται, σε όλο τον κόσμο, σε όλα τα μέρη όπου υπάρχει Ορθόδοξη Εκκλησία.
Κάποια από τα συστατικά με τα οποία φτιάχνεται το Άγιο Μύρο
Έχει συγκεκριμένες χρήσεις: για να λειτουργήσει μια νέα εκκλησία πρέπει να μυρωθεί η Αγία Τράπεζα, για να βαπτιστεί ένα παιδί και να έχει μια ταυτότητα πρέπει να μυρωθεί, για να γίνει κάποιος ορθόδοξος βασιλιάς πρέπει να μυρωθεί, ή και για να αλλάξουν ετερόδοξοι που έρχονται από άλλη θρησκεία πρέπει να μυρωθούν. Αλλά και στην περίπτωση που κάποια εικόνα έχει παρουσιάσει κάτι το ξεχωριστό, όπως για παράδειγμα αν έχει δακρύσει, πρέπει και σε αυτήν την περίπτωση να μυρωθεί.
Τα συστατικά είναι 57, μαζί με τα αιθέρια έλαια που είναι γύρω στα 12 περίπου. Ενδεικτικά ας αναφέρουμε κάποια από αυτά τα συστατικά. Η βάση είναι βέβαια το λάδι, δεύτερο συστατικό είναι το κρασί, ανθόνερο, ροδόνερο, μαστίχι, μοσχολίβανο μεντζουβί, πιπέρι μαύρο, ινδικό φύλλο, αρωματικά κάρυα, σμύρνα, ξυλοβάλσαμο, καρποβάλσαμο κ.ά. Η συνταγή ισχύει από το 1836 που καθιερώθηκε, επί Πατριάρχου Σωφρονίου, και δεν την αλλάξαμε καθόλου. Από τα 57 συστατικά τα 55 είναι φυτικά και τα 2 είναι ζωικής προέλευσης.
Ο ινδικός μόσχος έχει την ιδιότητα να εκκρίνει από το ήπαρ μια ουσία την οποία την επεξεργάζονται οι αρωματοποιοί και την κάνουν ένα από τα πιο ακριβά αρώματα, τα οποία αποτελούν την πρώτη ύλη της αρωματοποιίας στη συνέχεια. Υπάρχει ακόμη το άμπαρι, το οποίο βγαίνει από τη φυσητήρα φάλαινα στην Ινδονησία και αποτελεί τα περιττώματά της, τα οποία στη συνέχεια με ειδική επεξεργασία γίνονται ένα πολύ ευχάριστο άρωμα και η πιο ακριβή πρώτη ύλη του αρώματος στον κόσμο.
Ο Επίσκοπος Προικοννήσου με τον Ιωσήφ Κωνσταντινίδη κατά την ανάδευση του Αγίου Μύρου (fanarion.blogspot.gr)
Η διαδικασία παρασκευής ξεκινάει από το Σάββατο του Λαζάρου, μέχρι τη Μεγάλη Τετάρτη βράζουμε, και τότε γίνεται ο καθαρισμός και το φιλτράρισμα για να πάρουμε καθαρό το έλαιο. Το γεμίζουμε σε διάφορους ειδικούς ασημένιους αμφορείς και όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε ένα ειδικό κουβούκλιο που βρίσκεται εντός κτίσματος στον περίβολο του Πατριαρχείου. Ο κόσμος έρχεται και παρακολουθεί από τα παράθυρα την όλη διαδικασία και κάποιες ώρες ανοίγουμε τις πόρτες για να μπουν και να κάνουν μια στροφή με την κουτάλα και να έχουν κι εκείνοι μια πιο άμεση αίσθηση συμμετέχοντας ενεργά στην παρασκευή του Αγίου Μύρου. Όλα αυτά τα αναφέρω αναλυτικά και στο βιβλίο που πρόκειται να εκδοθεί, το οποίο περιλαμβάνει πλούσιο υλικό επιστημονικών και θρησκευτικών πληροφοριών για τη διαδικασία παρασκευής του Αγίου Μύρου και το κάθε συστατικό ξεχωριστά.
Πότε ξεκίνησε να παρασκευάζεται;
Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες ότι υπήρχε ως επίσημη συνταγή από τον 8ο αιώνα, αλλά πιστεύουμε ότι προϋπήρχε. Δεν μπορούμε όμως να εμβαθύνουμε τόσο στις πηγές και να βρούμε την ρίζα από πότε ακριβώς υπήρχε. Ωστόσο, η παρασκευή (έψηση) του Αγίου Μύρου βασίζεται στην περιγραφή του Μωυσή στο Βιβλίο της Εξόδου (Έξοδος λ΄ 22-25), όπου αναφέρεται: «και συ λάβε ηδύσματα, το άνθος σμύρνης εκλεκτής [...] έλαιον εξ ελαιών ειν και ποιήσεις αυτό έλαιον χρίσμα άγιον, μύρον μυρεψικόν τέχνη μυρεψού· έλαιον χρίσμα άγιον έσται». Η συνταγή που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι αυτή που ακολουθείται από το 1836.
Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες ότι υπήρχε ως επίσημη συνταγή από τον 8ο αιώνα, αλλά πιστεύουμε ότι προϋπήρχε. Δεν μπορούμε όμως να εμβαθύνουμε τόσο στις πηγές και να βρούμε την ρίζα από πότε ακριβώς υπήρχε. Ωστόσο, η παρασκευή (έψηση) του Αγίου Μύρου βασίζεται στην περιγραφή του Μωυσή στο Βιβλίο της Εξόδου (Έξοδος λ΄ 22-25), όπου αναφέρεται: «και συ λάβε ηδύσματα, το άνθος σμύρνης εκλεκτής [...] έλαιον εξ ελαιών ειν και ποιήσεις αυτό έλαιον χρίσμα άγιον, μύρον μυρεψικόν τέχνη μυρεψού· έλαιον χρίσμα άγιον έσται». Η συνταγή που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι αυτή που ακολουθείται από το 1836.
Η έψηση του Αγίου Μύρου (φωτ.: Νικόλαος Μαγγίνας)
Θυμάστε την πρώτη φορά που το παρασκευάσατε; Είχατε άγχος ή κατεύθυνε τις κινήσεις σας, κάνοντάς σας να νιώθετε γαλήνη, η δύναμη που έρχεται από ψηλά στον ουρανό;
Τρέμανε τα πόδια μου στην κυριολεξία και ήταν πολύ μεγάλη η ευθύνη γι’ αυτό που πήγαινα να κάνω. Όταν μπήκα στο χώρο για πρώτη φορά, μη γνωρίζοντας τι ακριβώς θα κάνω –διότι δεν είχα πριν καμία επαφή με το αντικείμενο και κανείς δεν μου είπε–βρέθηκα μεταξύ φαρμακοποιών 75 έως 90 ετών, οι οποίοι έφτιαχναν Άγιο Μύρο για πολλά χρόνια και ήταν αυτοί που με καθοδήγησαν στα πρώτα βήματά μου. Ανάμεσά τους ήταν και ένας καθηγητής μου, χημικός, ο κύριος Κασσαπίδης. Αισθάνθηκα ειλικρινά δέος και ότι ήμουν ένας από τους εκλεκτούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Τρέμανε τα πόδια μου στην κυριολεξία και ήταν πολύ μεγάλη η ευθύνη γι’ αυτό που πήγαινα να κάνω. Όταν μπήκα στο χώρο για πρώτη φορά, μη γνωρίζοντας τι ακριβώς θα κάνω –διότι δεν είχα πριν καμία επαφή με το αντικείμενο και κανείς δεν μου είπε–βρέθηκα μεταξύ φαρμακοποιών 75 έως 90 ετών, οι οποίοι έφτιαχναν Άγιο Μύρο για πολλά χρόνια και ήταν αυτοί που με καθοδήγησαν στα πρώτα βήματά μου. Ανάμεσά τους ήταν και ένας καθηγητής μου, χημικός, ο κύριος Κασσαπίδης. Αισθάνθηκα ειλικρινά δέος και ότι ήμουν ένας από τους εκλεκτούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
