Της Judy Dempsey
Η Angella Merkel βρίσκεται στις ΗΠΑ στην τελευταία επίσκεψή της ως Γερμανίδα Καγκελάριος.
Τι αλλαγή από τις προηγούμενες επισκέψεις της όταν ο Donald Trump βρισκόταν στον Λευκό Οίκο. Είχε μόνο περιφρόνηση για τη Μερκελ και για τη Γερμανία.
Ο Trump επίσης επαινούσε μόνο εκείνες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είτε περιφρονούσαν το κράτος δικαίου ή ασκούσαν κριτική στην ΕΕ, η οποία προήλθε από τις προσπάθειες και την διορατικότητα της αμερικανικής κυβέρνησης, πριν από 70 χρόνια.
Πάνω από όλα, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και όσα συνέβαιναν στους κοντινούς γείτονες της Ευρώπης -και εντός της ίδιος της ΕΕ- δεν ενδιέφεραν τον Trump. Ήταν λες και όσο περισσότερα προβλήματα αντιμετώπιζε η Ευρώπη, τόσο καλύτερες θα ήταν οι πιθανότητες να διαλυθεί η ΕΕ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Joe Biden, είναι διαφορετικής απόχρωσης. Η Κίνα είναι μία από τις βασικές του προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική. Εξαιτίας αυτού, οι ΗΠΑ θέλουν μια ισχυρή, ενωμένη Ευρώπη εδραιωμένη σε μια διατλαντική εταιρική σχέση που θα μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της σε όλα τα μέτωπα.
Ωστόσο, η Ευρώπη που αφήνει η merkel πίσω της καθώς αποχωρεί από την Καγκελαρία μετά από 16 χρόνια στην εξουσία, δέχεται επίθεση εκ των έσω και από το εξωτερικό.
Χωρίς να αντιμετωπίσει το πρώτο, η Ευρώπη, και οι γείτονες της εκτός ΕΕ, δεν θα είναι σε θέση να αντέξει την πολιτική, οικονομική και ιδεολογική άνοδο της Κίνας ή την επίμονη ανάμειξη της Ρωσίας.
Την τελευταία δεκαετία, αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν αμφισβητήσει το κράτος δικαίου, την ελεύθερα των ΜΜΕ και ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα. Χωρίς αυτές τις θεμελιώδεις αρχές, η ικανότητα της δημοκρατίας να λειτουργεί κινδυνεύει. Η νομική ασφάλεια των πολιτών δεν είναι εγγυημένη. Η πεποίθηση και η εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα των δικαστών και των δικαστηρίων θα υπονομευθεί.
Αυτό συμβαίνει στην Πολωνία, την πέμπτη μεγαλύτερη χώρα της ΕΕ και μια χώρα που έχει τεράστια δυναμική για να διαδραματίσει έναν καθοριστικό ρόλο στις σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Αλλά ο τρόπος με τον οποίο το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (Pis) έχει επιτεθεί στην ανεξαρτησία του Συνταγματικού Δικαστηρίου αμφισβητεί αυτό που υπέγραψε η Πολωνία το 2004 όταν εντάχθηκε στην ΕΕ: το κράτος δικαίου.
Τότε, παραχωρήθηκε ένα μέρος της εθνικής κυριαρχίας από τη Βαρσοβία στις Βρυξέλλες. Αλλά όπως αποφάσισε το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιωμάτων στις 14 Ιουλίου, ένα ειδικό πειθαρχικό τμήμα που συγκρότησε το PiS αμφισβητεί άμεσα το δίκαιο της ΕΕ. Η Πολωνία θα μπορούσε να βρίσκεται κοντά στο να αποχωρήσει από το πρότυπο των κανόνων της ΕΕ. Οι συνέπειες και για τις δύο πλευρές είναι απρόβλεπτες.
Το κράτος δικαίου και η ακεραιότητα των δικαστηρίων συγκεκριμένα, έχουν επίσης αμφισβητηθεί επανειλημμένως και σε άλλες χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας, της Ρουμανία και της Ουγγαρίας.
Σε ό,τι αφορά στους δημοσιογράφους, οι ζωές κάποιων σε άλλες χώρες -Ελλάδα, Μάλτα και πιο πρόσφατα Ολλανδία- βρίσκονται σε θανάσιμο κίνδυνο. Επιπλέον, οι αρνητές αφθονούν -από το Ολοκαύτωμα και την κλιματική αλλαγή και τον κορονοϊό, μέχρι τον ρόλο της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία. Είναι λες και το παρελθόν, στου οποίου τα ερείπια από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χτίστηκε η ΕΕ, υποβιβάστηκε στα βιβλία της ιστορίας αντί να είναι μια αρχιτεκτονική δομή που χρειάζεται συνεχή φροντίδα.
Γι αυτό η Λευκορωσία επηρεάζει την ηθική και πολιτική αρχιτεκτονική της Ευρώπης.
Πρόκειται για μια χώρα που μεταξύ 1939-1945 χτυπήθηκε και από τους ναζί και από τον Κόκκινο Στρατό. Είναι μια χώρα της οποίας οι πολίτες παλεύουν για τα δικαιώματα και τις αξίες τις οποίες οι πολίτες της ΕΕ απολαμβάνουν τις τελευταίες δεκαετίες.
Ωστόσο, παρόλο που η Λευκορωσία είναι ο άμεσος γείτονας της ΕΕ, η άνευ προηγουμένου διάρκεια κατά την οποία το καθεστώς επιδιώκει να καταστρέψει την κοινωνία μέσω καταστολής, κρατήσεων και καταπάτησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των φιλοδοξιών, δεν έχει συγκλονίσει την Ευρώπη. Οι κυρώσεις της ΕΕ δεν έχουν σταματήσει την καταστολή.
Ίσως η απόφαση του προέδρου της Λευκορωσίας Λουκασένο να στείλει κυνικά εκατοντάδες πρόσφυγες στα σύνορα με τη Λιθουανία μήπως μπορέσει να αλλάξει τη νοοτροπία των Ευρωπαίων, δεδομένου του παθολογικού φόβου για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που έχουν πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ.
Εκτός αυτού, η Λευκορωσία και η Πολωνία έχουν κάτι κοινό και κρίσιμο, πέρα από την ιστορία και τα κοινά σύνορα. Είναι η εμπειρία του αγώνα για ελευθερία και ασφάλεια. Το τελευταίο δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτικός όρος. Είναι η διαβεβαίωση που έχουν οι πολίτες ότι θα έχουν ανεξάρτητα δικαστήρια και πρόσβαση σε ανεξάρτητους δικηγόρους. Αυτό απουσιάζει επίσης από τη σημερινή Λευκορωσία.
Σε διαφορετικό βαθμό, υπάρχει επίσης πάντα ένας αγώνας που λαμβάνει χώρα στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Χωρίς ένα ισχυρό και ανεξάρτητο κράτος-δικαίου εντός της ΕΕ, η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να αμυνθεί έναντι μη δημοκρατικών συστημάτων που επιδιώκουν να επηρεάσουν τη μελλοντική κατεύθυνση της Ευρώπης.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επίσκεψη της Μέρκελ στον Λευκό Οίκο είναι κάτι περισσότερο από συμβολικά σημαντική. Έχει μια ιδιαίτερη πολιτική σημασία επειδή ο Biden έχει θέσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, στην κορυφή της ατζέντας εξωτερικής και εγχώριας πολιτικής.
Αυτές είναι αξίες τις οποίες αγκάλιασε η Μέρκελ όταν ανέλαβε την εξουσία το 2005. Είναι ακόμη κοντά της. Αλλά οι ανάγκες της realpolitik, που τροφοδοτούνται από την αίσθηση της ανόδου της Κίνας και της επίμονης ανάμειξης της Ρωσίας μέσω κυβερνεπιθέσεων και εκστρατειών παραπληροφόρησης στις ευρωπαϊκές εκλογές, ενδέχεται να έχουν πλήξει τη δέσμευση της σε τέτοιες αξίες.
Δεν είναι πολύ αργά για τον διάδοχο της να διασώσει αυτές τις αξίες που έχτισαν την Ευρώπη μετά το 1945 και μετά το 1989. Εξακολουθούν να διέπουν την ήπειρο. Αλλά για πόσο ακόμη;
